Vereniging van de hogere en de lagere mens
De zogenoemde ontwikkelde mens tracht zijn tegenhanger, de zogenoemde lagere mens met zijn driften en neigingen, te onderdrukken of te verdringen en begrijpt veelal niet, dat deze daardoor nog meer rebels en krachtiger wordt.
In Oosterse mandala's en in oude Westerse mandala's van mystici zit de godheid in het centrum van de mandala. Van de Rijp echter plaatste in het centrum van zijn mandala's abstracte symbolen, cirkel en vierkant. Veder zette en verhief hij in de centra van zijn drie mandala's ‘aarde en bloem’, natuur en ziel, ronde bloemen in ronde vazen op vierkante hoge piëdestallen. Te minste onbewust erkende en herstelde hij daarmee het vrouwelijke principe naast het mannelijke principe. Hij herschiep in zijn intieme tuin als het ware aards de vrouwelijke kant van de transcendentie die uit de protestantse hemel verbannen werd (Jung GW 11: 96-7).
Het vrouwelijke principe is in waarde lager noch minder dan het mannelijke principe. Het verschijnt alleen zo in patriarchale culturen die vrouwen en het vrouwelijke sinds millennia domineren en onderdrukken. De feministische beweging heeft veel van deze scheve verhouding tussen het mannelijke en het vrouwelijke, tussen mannen en vrouwen, aan het licht gebracht en gezocht naar gelijkwaardige evenredigheid. (Baring & Cashford, De Boer, Demenint & Disselen, Eisler, Von Franz, Freke & Gandy, Gimbutas, De Groot, King, I. M. Lewis, Van der Meer, Slavenburg, Sered, Straffon, Wolkstein & Kramer)
Gerard van de Rijp in zijn tuin Noord-Hollandse School, einde 17e eeuw Olie op doek. Kalab 2013
De betekenissen van de symbolen die Van de Rijp in zijn tuin gebruikte spreken daarvoor, dat hij leerde, zijn lagere mens ruimte te geven, hem toe te laten door hem in zijn tuin symbolisch uit te drukken en door hem op de symbolen in zijn tuin te projecteren. De mandalaperken op zich en zijn positie naast de stokroos duiden aan, dat hij min of meer onbewust ernaar streefde, zijn vrouwelijke en andere kwaliteiten onder ogen te zien, waardoor zijn persoonlijkheid meer heel en meer compleet kon worden.
De symbolische vierheden, zoals de vier kleuren van het populair wordende kaartenspel en de vruchtbaarheidssymbolen in de linke mandala en de combinaties van vierkant en cirkelvormen in de middelste mandala, suggereren ook een groeiende vereniging van de tegengestelde lagere en hogere mens, en daarmee een groeiende heelheid in het zelf. Om naar dit doel te streven voldoet het, innerlijke ‘lagere’ impulsen serieus waar te nemen, waardoor zij ruimte in het bewustzijn krijgen. Het is niet nodig en soms ook aangewezen niet alle impulsen uit te leven.
Achtergrondillustratie: ‘Boomvrouw Vrouwboom’
Symbool van een vereniging van het hogere en lagere. Brons aan binnenmuur
in foyer naast de Spiegelzaal van het Koninklijk Concertgebouw Amsterdam.
Kunstenaars en details van het werk onbekend. Kalab 2014