Alfons Mucha 1860 - 1939
Slovanská epopej
Slavisch Epos

Van ‘Slovanská epopej’, de Slavische Epos van Alfons Mucha hoorde ik niet voordat ik in juni 2014 in Praag was. Natuurlijk kende ik Mucha al van zijn bekende Art Nouveau motieven. In Praag echter wordt zijn Slavisch Epos geprezen als zijn ‘echte’ werk.

Drie redenen had ik om dit werk te zien. Ten eerste, vanwege Hongaarse familienaam, Kalab, die ik vaak in Slowakije zag. Ten tweede werd mijn moeder van Duitse afkomst in Tsjechië geboren en ten derde wijst Mucha’s Slavische Epos terug in de Prehistorie, om precies te zijn in de prehistorie van de Slavische volkeren. Ik gunde me ervoor alle tijd die ik nog had voordat ik terugkeerde naar Wenen.

Met de steun van de Stad Praag presenteert de Stadgalerij Praag Mucha’s twintig grote schilderijen van zijn Slavische Epos in een passende hal op de begane grond in het Veletržní Palace, het Trade Fair Paleis. Zo als het officiële commentaar in het de tentoonstelling begeleidende boekje herhaaldelijk uitlegt, schuwde Mucha niet, historische feiten aan te passen aan zijn artistieke intentie en aan humanistische ideeën van zijn tijd. Deze beperking in acht nemend kan ik hem respect niet ontkennen. Niet alleen voor zijn voor zijn tijd groot kunstwerk, maar ook voor zijn poging, een ​​visie te ontwikkelen, die verleden, heden en toekomst van zijn volkeren omspant. In het laatste schilderij van de serie, Apotheose ‘Slaven voor de mensheid!’, brengt hij verleden, heden en toekomst samen. Men kan de stijl en de noties van Mucha’s tijd, die zijn opvattingen duidelijk inspireerden, wel of niet mooi vinden. Zijn Epos verheerlijkt slag noch oorlog, maar vrede en pacificatie.

Lang voordat ik geboren was, toonde Mucha op zijn bijzondere manier een visie op die ik pas honderd jaar later kwam. Zoals Mucha het uitbeeldde, was de prehistorie aanwezig is in de geschiedenis, en is zij heden nog aanwezig. Alleen door zich individueel en collectief gewaar en bewust te zijn van de aanwezigheid van het zeer lange verleden, mag de mensheid hopen, constructief een humanitaire toekomst te scheppen. Mucha wijst erop, dat elk volk daarin zijn verantwoordelijkheid en aandeel heeft.

Slechts twee van de twintig schilderijen van Mucha’s Slavisch Epos behandelen prehistorische thema’s, maar zestien behandelen historische thema’s. De twee laatsten uit de reeks laten zich interpreteren als conclusies uit zijn overwegingen van prehistorie en historie voor heden en toekomst, zo als hij hen honderd jaar geleden mocht trekken. Alleen al om het aantal historische taferelen zou ik Mucha’s werk in de sectie ‘geschiedenis’ op mijn site kunnen presenteren. Alsnog plaats ik het in de sectie ‘prehistorie’, om zijn benadering te waarderen, die bewust in de prehistorie begint. Hij trekt lijnen van de geschiedenis terug in de prehistorie, of, als men wil, andersom, van de prehistorie naar de geschiedenis; zoals de verhouding tussen Germaanse en Slavische volken.

Zo duiken de Germaanse god Thor en zijn wolven bedreigend op in zijn tweede prehistorisch tafereel, ‘De viering van Svantovit op Rügen’. In het derde tafereel, ‘Introductie van de Slavische liturgie’, beeldt Mucha een begin uit van Slavische culturele onafhankelijkheid van Germanen. Hoewel beide volken inmiddels gekerstend waren, mochten Slaven hun christelijk geloof niet in hun eigen taal vieren. Pas in de 9e eeuw kregen zij onder bescherming van de kerkvorsten van Byzanz en Rome het recht daartoe. En pas in het tafereel, ‘Na de Slag van Grunwald’ op 15 juli 1410, weer 600 jaar later, schildert de kunstenaar een militair-politieke overwinning van een Slavisch volk over de ridders van de Duitse orde. Zo beeldt Mucha op drie taferelen uit, hoe Slavische volken langer dan een millennium om autonomie worstelden, zonder van een kortstondige overwinning een triomf te maken. Uiteraard vond Mucha, dat huidige betrekkingen tussen volkeren terug kunnen rijken in de prehistorie en dat hun ontwikkeling en herstel eeuwen en millennia kunnen duren.

Hij stelt verhoudingen tussen volken aan de orde, die eeuwen en millennia voortduren en relativeert culturele veranderingen die in deze tijd kunnen optreden, zoals de kerstening. Deze zienswijze, die met ontwikkelingen, die eeuwen en millennia kunnen duren, rekent, lijkt mij nodig, om zinvolle conclusies te trekken uit wat wij vandaag weten over de prehistorie. Daarom presenteer ik Mucha’s werk onder ‘prehistorie’ als een mogelijk voorbeeld hoe om te gaan met deze lange tijdruimtes. Dat hij voor zijn artistieke doeleinden historische feiten wijzigde vergeet ik daarbij niet.

Deze pagina´s op mijn site respecteren niet alleen Alfons Mucha als schilder, maar ook als filosoof en visionair. En zij danken de stad Praag ervoor, dat zij zijn geschilderde ‘filosofie’ toegankelijk maakt voor iedereen. Wat Praag beschouwt als het hoofdwerk van Alfons Mucha is in mijn ogen van belang en waarde voor vandaag; voorbij aan zijn artistieke stijl, etnische en tijdelijke beperking. Voor mij is Mucha’s visie een visie van een doorwerkend verleden en een mogelijke toekomst van de mensheid een uitdrukking van hoop, zij het gezet en uitgedrukt in de subjectiviteit en beperking van zijn tijd en ruimte. Slaven zijn slechts één grote groep van volken, die, net als alle andere volkeren, blootgesteld zijn aan krachten waarin in een tijdruimte van vele duizend jaren de mens opgroeide. Wat vroegere generaties als een utopische visie verscheen, kan vandaag een globale noodzaak geworden zijn.

Volgorde van de schilderijen

Mijn volgorde van de schilderijen wijkt af van zowel de volgorde waarin Mucha de schilderijen schilderde en aanbod aan de stad Praag als ook van de volgorde in de officiële brochure. De volgorde waarop Mucha hen aanbod zegt onder meer iets over zijn innerlijke ontwikkeling tijdens zijn werk.

Zo ver mogelijk presenteer ik de schilderijen op volgorde van de tijdslijn van de gebeurtenissen en personen die zij uitbeelden. De eerste twee schilderijen verwijzen naar momenten in de prehistorie. Het schilderij Berg Athos verwijst naar een onbepaald moment in de geschiedenis; pelgrims bezoeken de kloosters op de berg tot op vandaag. De laatste twee schilderijen verwijzen naar futuristische of utopische momenten.

Met mijn kleine camera kon ik geen bruikbare foto’s van de schilderijen maken. De afbeeldingen die ik gebruik vond ik in het publieke domein op Wikipedia en via de site van Radio Praag. Zij kunnen niet meer bieden dan een bescheiden impressie van Mucha’s werk.

Voor mijn pagina´s vertaalde ik dankbaar de tekst van de officiële brochure bij de tentoonstelling van de Stadsgalerij en de Stad Praag van juni 2014:

De tentoonstelling is georganiseerd door de City Gallery Praag met de steun van de Stad Praag
De tentoonstelling bevindt zich in het Veletržní palác, het Trade Fair Palace, Dukelských hrdinů 47, Praha 7, 170 00
Geopend elke dag behalve op maandag 10:00 - 18:00 uur

Achtergrondafbeelding: Alfons Mucha 1860 - 1939
Slavische Epos tentoonstellingsposter 1930
Jklarno 2011 commons.wikimedia