Oude en nieuwe misverstanden
Jeder kann alles begreifen. Es ist eine Frage der Zeit, der Erziehung. Wir können den Leuten nicht sagen: Lesen sie einen Krimi, das ist einfacher.
Iedereen kan alles begrijpen. Het is een kwestie van tijd, van onderwijs. We kunnen de mensen niet zeggen: leest u maar een detective, dat is makkelijker.
- Pierre Boulez in: Der Spiegel 33, S. 151, 2006.
Geciteerd in: J. Audretsch 2008: 99
De componist Boulez gaat ervan uit, dat iedereen alles begrijpen kan, mits hij meer moeite doet dan het kost een detective te lezen. Het lijkt soms echter alsof de menselijke geest ook onderworpen is aan de wet van de traagheid van de massa, die een status quo, die richting en tempo wil behouden en niet veranderen. Blijven aandringen op een veronderstelde materialistisch-mechanistische exactheid en hardheid van resultaten en conclusies lijkt een koppig misverstand dat teert op verouderde voorstellingen van verleden eeuwen.
Oude misverstanden helpen nieuwe inzichten te ontkennen, zoals
- het beperkte kenvermogen van natuurwetenschappen;
- de gelijkwaardigheid van natuur-, mens- en toepassingswetenschappen;
- de hypothese van een dimensie van de geest of transcendentie en
- de waarde van de geesteswetenschappen.
Geestes-, natuur- en menswetenschappen volgen vergelijkbare basisprincipes en methoden. Zij vermoeden en toetsen hun vermoedens. Zij observeren en meten hun onderzoeksobjecten zo als hun gereedschap dit toelaat. Zij ontwerpen modellen, om het kleine stukje werkelijkheid dat zij onderzoeken te kunnen begrijpen, te beschrijven, te interpreteren, te voorspellen en mogelijk te beheersen. Zij verantwoorden hun onderzoek en stellen de resultaten ter discussie. Zij proberen wiskundige modellen en voor een alledaags begrip abstract blijvende bevindingen aan niet-wetenschappers begrijpelijk te maken met illustrerende beelden uit de zinnelijke ervaringswereld. Niets is Immers zo handig als een goede theorie, zolang zij werkt... Deze beelden en theorieën worden helaas soms met de werkelijkheid verwisseld.
Een voorbeeld. Volgens een nucleair model zijn de elektronen van het atoomhulsel gerangschikt in schillen rond een kern, vergelijkbar met de schillen van een ui. Echter zijn deze schillen niet meer dan ruimtes voor de elektronen waarin zij kunnen voorkomen. Een schil van een ui bestaat uit vele cellen en ik kan haar met een mesje van onderliggende schillen afhalen. Een schil van het atoomhulsel echter bedoelt niet meer dan de ruimte waarin een elektron rond de kern van het atoom kan bewegen. Een te materialistische voorstelling van de schil zet mij dus op het verkeerde been.
Een oud misverstand uit zich soms als ‘nieuw’ reductionisme en determinisme, dat een wetenschappelijk model verwisselt met de alledaagse werkelijkheid. Een appel kan op een peer lijken maar wordt nooit een peer. En schil en schil zijn niet hetzelfde. Men kan uit wetenschappelijke beelden verkeerde conclusies over de alledaagse ervaringswerkeljkheid trekken, maar men kan van appels geen stoofperen maken.
Misverstanden trekken uit beperkte wetenschappelijke uitspraken onhoudbare conclusies over terreinen waar de uitspraken niet over gaan. Begrippen en concepten uit bijvoorbeeld kwantenmechanica en genetica worden zo ‘zwarte dozen’ wier inhoud zich aan zicht en inzicht onttrekt. Als magische toverwoorden en magische voorstellingen zouden zij samenhangen scheppen en verklaren die buiten de voorstelling echter illusionair blijken. Ook al hebben appels en peren vergelijkbare kenmerken, zij blijven twee verschillende vruchten. Ook al lijkt de aardkorst op de schil van een krimpende appel, de aarde wordt geen appel en een appel geen planeet.
- 100 jaar Rijpenhofje
- Het Rijpenhofje
- Schilderijen
- Waardering
- Gerard van de Rijp in zijn tuin
- Het spirituele hof
- Het beminde hof
- Het analytische hof
- Appels en peren vergelijken
- Alchemie, Chassidisme en tuinkunst
- Jungiaanse en symbolische psychologie
- Van de Rijps tuinkunst als onbewuste expressie
- De hogere én de lagere mens
- Een momentopname van innerlijke rijping
- Vier, drie, twee en één in het tuinportret
- Onvermoeide fascinatie
- Een leven lang
- Conclusie en wens
- Gozewijn Centen en zijn gezin
- Schilderijen
- Het Rijpenhofje in 1982
- Reglement voor het Rijpen Hofje 1837
- Vier eeuwen hofjes in Amsterdam
- Dank
- Bronnen