Gerard van de Rijp in Paleis Het Loo en bij Christie's

Internationale erkenning voor Gerard van de Rijp als tuinkunstenaar van de Gouden Eeuw

Vijfentwintig jaar geleden trok het vandaag onderschat en vergeten schilderij Gerard van de Rijp in zijn tuin de aandacht in Paleis Het Loo in Apeldoorn en bij Christie's in Londen. In 1988 in Het Loo en 1989 bij Christie's gaven deskundigen het een prominente plaats naast de portretten van Koning Willem III en Koningin Mary.

‘De jacht en de tuinkunst zijn mijn twee grote passies’,

schreef Willem III (1650 - 1702) aan Willem Bentinck (1649 - 1709).

Als stil en geordend landschap creëerden de tuin een sfeer van tevredenheid en kalmte, de Nederlandse ‘rust’. De tuin schonk verademing na en naast bedrijvigheid, drukte, lawaai en de rook van de hoofdstad. Het esthetische grondbeginsel dat de aanleg van landschappen met gebouwen en tuinen leidde luidde:

Schoonheid heeft een natuurlijke en een conventionele oorzaak. Natuurlijke Schoonheid komt door geometrie en Conventionele Schoonheid door gewenning van zintuigen aan wat pleziert. Altijd is de Natuurlijke of Geometrische Schoonheid de vuurproef.

Met de aanleg van Het Loo verbond Willem III tuinkunst met staatskunst. De boogvorm als 'theater’ in tuinen in Frankrijk en Luxemburg dienden als voorbeeld. Op Zorgvliet, Heemstede en Het Loo pronkten oranjebomen, exotische planten en vormsnoei in potten in theatrale scenes. De allegorische betekenis van de oranjeboom groeide. Hij werd al lang verbonden met Hercules die de gouden appels uit de tuinen der Hesperiden haalde als beloning voor moed en deugd. De oranjeboom werd hét embleem van de oranjevorst Willem III, die als nieuwe Hercules land en geloof verdedigde tegen de Franse Apollo, Lodewijk XIV. De permanente tentoonstelling in het Prinsenhof in Delft houdt de herinnering levend.

De catalogus van de internationale tentoonstelling ‘De Gouden Eeuw van de Hollandse Tuinkunst’ eert  het schilderij Gerard van de Rijp in zijn tuin als ‘unieke document’ met een grote reproductie en een uitvoerige en liefdevolle beschrijving en vakkundige waardering op z'n Engels en Nederlands. De catalogus plaatst het schilderij in zijn cultuurhistorische context waarin het zijn culturele en historische waarde bewijst.

In de tweede helft van de 17^e eeuw was de tuinkunst een van de meest geliefde kunstvormen, niet alleen in Nederland en Engeland. Van de Rijps schilderij brengt iets over van de vreugde die tuinen de mensen bereidden. Hoe kwetsbaar historische tuinen zijn blijkt daaruit, dat vele verdwenen. Naast weinige die werden hersteld en nog worden onderhouden, zoals in Het Loo, herinneren documenten aan hun aanleg en schilderijen als dat van Van de Rijp aan hun bloeiend pronken.