Hortus conclusus
De ‘hortus conclusus’, de ‘omsloten tuin’, het ‘besloten hof’, was al in de oudheid een geliefd zinnebeeld. In de middeleeuwen en in de Renaissance werd de hortus conclusus een beeld en een titel van de Maagd Maria. Men beriep zich daarbij allegorisch op het Hooglied in de Vulgata:
- Hortus conclusus soror mea, sponsa,
hortus conclusus, fons signatus.- Canticum Canticorum Salomonis 4:12
Vulgata Clementina, 1592- Zusje, bruid,
een besloten hof ben jij,
een gesloten tuin,
een verzegelde bron.- Hooglied 4:12 De Nieuwe Bijbelvertaling
© 2004/2007 Nederlands Bijbelgenootschap
Meister des Frankfurter Paradiesgärtleins, Oberrheinische Schule
Maria met heiligen in het Paradijshofje, omstreeks 1410
‘Hortus conclusus’, besloten tuin. Städel, Frankfurt am Main
Yorck Project, Directmedia. Bot Eloquence 2005 commons.wikimedia
De kunsten beelden de ‘Immaculate Conception’, de ‘Onbevlekte Ontvangenis’, uit in of nabij een ommuurd hof, wat naar Maria's gesloten schoot en bescherming tegen ‘zonde’ moest verwijzen. Naast het besloten hof traden als verdere symbolen de bron, de olijvenboom en de roos zonder doorns. Ook las men het mystieke huwelijk tussen Christus en de kerk in het hooglied.
De omheinde tuin zinspeelde op het verlangen naar spirituele introversie en individuele en politieke soevereiniteit. het hek was daarbij zowel van symbolisch als ook van praktisch belang. Het ommuurde hof was tevens een geliefd symbool voor het bekoorlijk maagdelijke en vrouwelijke, dat zelf graag gewonnen wilde worden.
Afwijzend als een hek, ongenaakbaar als een muur kon en moest zij zich geven naar ongewilde minnaars. De minnaar die ze wilde kon ze met haar tijdelijke afwijzig tot orde roepen, leiden en leren. Zij hield de sleutel tot de poort en zij was de koninging in haar tuin die er het reilen en zeilen bepaalde en de dienst uitmaakte.