Het hof als alternatieve liefdesverklaring
In de Renaissance werden erotiek en seksualiteit legitiem en sociaal aanvaardbaar. Bij culturele en sociale evenementen van kerkelijke hoogwaardigheidsbekleders miste men de aanwezigheid van vrouwen. De courtisane werd herontdekt en vulde dit gat.
De Roomse kerk ontvouwde nu haar pracht en de ‘Hofdame’, de courtisane - van Frans courtisane via Italiaans cortigiana - ontvouwde de ‘liefde’. ‘Roma caput mundi’ werd ‘Roma cauda mundi’. Het ‘hoofd van de wereld’ werd haar ‘staart’. Vrijelijk beluste en zinspeelde men op erotiek en seksualiteit en leefde hen na mogelijkheid uit. Het protestantisme, wellicht meer nog het calvinisme, worden mede daardoor als ‘tegenculturen’ nog begrijpelijker.
Tot ver in de 17e eeuw zette de Renaissance ten Noorden van de Alpen en in de Lage Landen door. Als in een tegenbeweging tegen de nadrukkelijke veruiterlijking van het Zuiden toonden sommigen zich nadrukkelijk ingetogen en subtiel, zoals Gerard van de Rijp in zijn tuin. Pas de cultuur-historische context maakt zichtbaar en begrijpelijk wat er allemaal in zijn tuin ‘schuilt’. Zijn besloten hoftuin lijkt ook te verwijzen naar Hooglied, dat men allegorisch én sensueel las. Zo werd het hof als een alternatieve liefdesverklaring...
Van de Rijps echtgenote valt nergens te ontdekken in de hoftuin. Was dit schilderij de zoveelste uitnodiging aan de ‘Liefste’, aan Debora, om alsnog in de tuin haar ‘stem te laten horen’, ‘om samen van geuren, kleuren en vruchten te genieten’ en van elkaar? Was het tevens een uitnodiging aan ‘metgezellen’ om in het goede des levens te delen? Details over de verhouding tussen Debora en Gerard ontbreken helaas. Anderen kregen het vruchtgenot van de welvaart van de koopman, bijvoorbeeld in het Rijpenhofje.
- 100 jaar Rijpenhofje 2013
- Het Rijpenhofje
- Het Rijpenhofje 1982
- Vier eeuwen hofjes in Amsterdam
- ‘Reglement voor het Rijpen Hofje’ 1837
- Dank
- Bronnen