Mandala's in de prehistorie

Al tienduizenden jaren geleden tekenden onze voorvaderen op hun weg van toenemende bewustheid de eerste nog eenvoudige mandala's. Zij krabden hen op botten en rotsen en schilderden hen met aardepigmenten op grotmuren. Daarmee kondigden zij hun ontwakend en groeiend bewustzijn aan.

Mandala's hoeven niet slechts relatief klein, tweedimensionaal, getekend of geschilderd te zijn. Zij kunnen ook groot en driedimensionaal zijn, zoals prehistorische bouwwerken. Stone­henge kan men als een voorbeeld daarvan zien. Waar mandala's anders de microkosmos en macrokosmos symboliseren, blijken prehistorische mandala-achtige gebouwen als New­grange en Stonehenge ook astro­nomisch uitgelijnd te zijn.

Stonehenge, bijvoorbeeld, is zo een megalithisch monument uit de Jonge Steentijd, nabij Amesbury in de Engelse graafschap Wiltshire. Het ligt dertien kilometer ten noordwesten van Salisbury op de Salisbury vlakte. Recentelijk onderzoek dateert het begin van Stonehenge 2.300 voor Christus, en daarmee 300 jaar later dan eerder werd aangenomen. Het monument uit het mesolithicum bestaat uit een aarden wal rondom een cirkelvormig arrangement van grote, grof bewerkte, staande stenen. Het behoort om zijn grootheid, oudheid en structuur wereldwijd bij de beroemdste prehistorische megalithische locaties. Hoewel het woord ‘henge’ wel deel uitmaakt van de naam, is het geen echte henge. Een ‘henge’ is een rond of ovaal neolithisch aardewerk met wal en greppel en een of meer doorgangen, vaak begeleid van ceremoniële wegen. Stonehenge en zijn omgeving staan sinds 1986 op de Werelderf­goedlijst van de UNESCO. Ook de Britse overheid beschermt het antieke bouwwerk, een eigendom van de Kroon in beheer van ‘English Heritage’. De omliggende landerijen zijn eigendom van de ‘National Trust’.

Hiernaast een plattegrond van Stone­henge. De graficus heeft voor de duidelijkheid de trilithons weggelaten. Het woord ‘triliton’ is samengesteld uit de Griekse woorden ‘τρεῖς’, treis, of ‘τρία’, tria, ‘drie’, en ‘λίθος’ lithos, ‘steen’ en ‘rots’. Een trilithon bestaat uit twee grote staande stenen die een derde horizontale steen dragen, gelijkend op een poort. Open cirkels in de plattegrond geven gaten aan, die nooit stenen bevatten of niet meer bevatten. Zichtbare stenen worden aangeduid met grijs voor zandstenen blokken, en met blauw voor geïmporteerde blauwsteen.

1. Altaarsteen, monoliet, zes ton, groen glimmend zandsteen uit Wales
2. Leeg grafheuvel
3. Lege ‘grafheuvels’
4. Gevallen ‘Slaughter’ steen, 4,9m lang
5. Spoorsteen
6. Twee van oorspronkelijk vier ‘statie stenen’
7. Sloot
8. Binnenwal
9. buitenwal
10. ‘Avenue’, een parallel paar sloten en wallen die wijzen naar de 3 km verre rivier Avon
11. Ring van 30 ‘Y’-kuilen
12. Ring van 29 ‘Z’-kuilen
13. Kring van 56 ‘Aubrey’-gaten
14. Kleinere zuidelijke ingang