Quadratura circuli - de kwadratuur van de cirkel
Omdat Van de Rijps tuinindeling zich zo duidelijk onderscheidt van de aanbevelingen van de populaire Van der Groen, die de trend van hun tijd representeerde, neem ik aan, dat de doopsgezinde tuinkunstenaar zijn eigen intuïtie en impuls volgde. Indien hij zijn motieven spontaan zelf ontwierp speelde hij onbewust met de centrale motieven van het ‘individuatieproces’, om het individu, het ondeelbare zelf te worden wie hij in wezen was. Hij oefende daarmee speels het heel-worden als mens, compleet worden en innerlijk rijpen, door een spel met de getallen van de tetractys en de cirkel en het vierkant.
Van de Rijps ‘mandala van het zelf’ Grafische reconstructie Kalab 2014
De middelste perkenmandala van Van de Rijps tuin toont in het midden een vierkant met aan elke kant een uitsparing in de vorm van een deurboog. Links en rechts daarvan liggen twee gelijk grote vierkanten, vier in totaal. Deze tonen diagonaal een biconcave vorm, die aan haar einden in vierkanten eindigt, en twee kwartcirkels, die zich tegenover elkaar gesteld zo in de lensvorm voegen, dat een pad tussen concave en kwartcirkel vrij blijft. De rechthoekige horizontale totaalvorm en balken boven en onder duiden op een klemtoon van sociale betrekkingen in het bewustzijn.
In dromen beelden combinaties van cirkel- en vierkantdelen, zoals Van de Rijp er een in zijn tuin schiep, het onbewuste streven naar de ‘quadratura circuli’ uit, de kwadratuur van de cirkel als vereniging van innerlijke tegenstellingen in een nieuwe eenheid. De weg daarnaartoe lijkt op een onbewust spel met de getallen drie en vier. Het bereikte doel kan zich uiten in een mandala waarin cirkel en vierkant hun symmetrieassen delen. Dit doel kan zich in voorafgaande dromen aankondigen met deelelementen van de uiteindelijke vorm. Cirkel en vierkant bijvoorbeeld zijn nog incompleet, nog niet samengevoegd en uitgelijnd, precies zo als in Van de Rijps middelste mandala. De geleidelijke groei en completering van de mandalavorm in dromen getuigt van het proces in het onbewuste.
Papyrus Rhind, boek II, probleem 48 Ahmes’ benaderingsmethode, 1650 v. Chr. Een cirkel met een diameter van 9 in een vierkant met een zijde van 9, verdeeld in negen vierkantjes met een zijlengte van 3. Het gebied van de cirkel benadert het opper- vlak van een onregelmatige achthoek (7.9) en ietwat nauwkeuriger een vierkant met een zijlengte van 8 (64). R*elation 2011 commons.wikimedia
Het mentale spel met, maar meer nog de vorming van eenvoudig ogende elementen in het stof, zoals in een hoftuin, schept als het ware een besloten tuin om het bewustzijn, een magische kring, die het bewustzijn beschermt in de zee van een in beweging komend onbewuste. Wellicht verschijnt dit spel vandaag naïef en kinderlijk, tot dat we het zelf door spelen, zonder computer en rekenmachine, meditatief of met potlood en papier. Het maakt degelijk verschil of men zich de getallen alleen abstract voorstelt of hen ook materieel in het stof uitwerkt. Komt nog bij, dat getallen ooit niet zo maar abstracties waren, maar vaak ook symbolen van kwaliteiten, zoals mannelijk en vrouwelijk.
De cognitieve neurowetenschapster Karin James merkt op, dat de hersenen van mensen die letters en vormen met de hand konden schrijven meer activiteit vertoonden dan de hersenen van mensen die de letters slechts van het toetsenbord kenden. Het zien van handgeschreven letters alleen al stimuleert de verwachte bijhorende motorische activiteit en verhoogt de activiteit in puur visuele gebieden van de hersenen. ‘Handen helpen zien’, concludeert wetenschapsjournalist Brandon Keim. Hij voelt, dat een handgeschreven letter zijn innerlijk, zijn ‘mind’, anders betrekt dan het drukken van een toets op een toetsenbord, en hij kent de tekst beter (Keim 2013).